Czy można wytrzymać trzy i pół godziny w kinie, oglądając film o architekcie? Cóż, jeśli mówimy o Brutaliście i postaci László Tótha, to jak najbardziej! Choć bohater został stworzony na potrzeby filmu, jego historia czerpie z losów prawdziwych architektów, takich jak Marcel Breuer czy Ernő Goldfinger i inspiruje, by bliżej przyjrzeć się brutalistycznym budynkom. Jeśli seans rozbudził Waszą ciekawość i zastanawiacie się, jak brutalizm wygląda w rzeczywistości, mamy dla Was listę kilku miejsc i budynków, które warto zobaczyć.
Żeby było zabawniej, do wielu z nich dolecisz w czasie, który zajmuje mniej, niż obejrzenie filmu. Przeczytaj artykuł i zobacz, jak niewiele potrzeba, by stanąć u stóp monumentalnych dzieł architektury brutalistycznej.
1. Torre Velasca – inne oblicze elegancji Mediolanu
🛫 Czas lotu z Warszawy: ok. 2 godziny
📍 Adres Torre Velasca: Piazza Velasca, 3/5, 20122 Mediolan MI, Włochy
Mediolan to miasto znane z eleganckiej architektury, ale Torre Velasca pokazuje zupełnie inne oblicze stolicy Lombardii. Ten wysoki na 106 metrów budynek, wybudowany w latach 50., jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych przykładów powojennej architektury brutalistycznej we Włoszech. Jego charakterystyczna forma – rozszerzająca się ku górze – nawiązuje do średniowiecznych baszt obronnych, symbolizując moc i stabilność. Co ciekawe, choć beton dominuje w jego konstrukcji, to nie jest on jedynym użytym materiałem. Oprócz betonu, w projektowaniu budynku zastosowano również cegłę, co nadaje mu surowy, ale jednocześnie ciepły charakter. Projektanci, architekci z biura BBPR (Gianluigi Banfi, Roger Crosta, Piero Lingerio i Vittorio Gregotti) inspirowali się nie tylko średniowiecznymi zamkami, ale także włoską tradycją budownictwa, co widać w harmonijnym połączeniu nowoczesnych materiałów z klasycznymi rozwiązaniami.
Torre Velasca była najwyższym budynkiem w Mediolanie aż do 1966 roku, kiedy to wybudowano wieżowiec Pirelli Tower, który zajął pierwsze miejsce pod względem wysokości. Pirelli Tower, mająca 127 metrów wysokości, wyprzedziła Torre Velasca (106 metrów) i stała się nowym symbolem nowoczesnej architektury w Mediolanie. Torre Velasca, mimo utraty tytułu najwyższego budynku, nadal jest jednym z najbardziej charakterystycznych obiektów w mieście, przyciągając miłośników brutalizmu i architektury nowoczesnej z całego świata.
2. Genex Tower – kolos na dwóch nogach w Belgradzie
🛫 Czas lotu z Warszawy: ok. 1 godz. 50 min
📍 Adres Genex Tower: Narodnih heroja, Belgrad, Serbia
Jeśli brutalizm w architekturze ma swoją mekkę na Bałkanach, to jest nią Zachodnia Brama Belgradu, znana lepiej jako Genex Tower. Ten olbrzymi betonowy kolos o wysokości 140 metrów składa się z dwóch wież połączonych charakterystycznym mostkiem i był niegdyś symbolem jugosłowiańskiego modernizmu. Dziś budynek jest w dużej mierze zaniedbany, ale nadal używany – niektóre jego części funkcjonują, pełniąc funkcję biurową, a inne pozostają opuszczone, co tylko dodaje mu mrocznego, postapokaliptycznego uroku.
Tip dla podróżników: najlepszy widok na Genex Tower roztacza się z autostrady prowadzącej do miasta – to idealne wprowadzenie do belgradzkiej brutalistycznej architektury.
Zaprojektowany przez architekta Đorđe Milićevića i ukończony w 1980 roku, budynek ma 140 metrów wysokości i składa się z dwóch wież, które łączą charakterystyczne mostki, nadające konstrukcji futurystyczny wygląd. W momencie ukończenia Genex Tower była symbolem nowoczesności i ambicji socjalistycznej Jugosławii, stanowiąc integralną część wielkiego kompleksu biurowego i mieszkalnego, który miał stać się centrum nowego Belgradu.
Bałkany – Czarnogóra, Serbia, Bułgaria – są mekką fanów brutalizmu, czyli architektury z czasów Jugosławii z lat 60. i 70. Betonowe molochy, które nie mieszczą się w tradycyjnym kanonie piękna, przyciągają ludzi z całego świata. Są osoby, które specjalnie przylatują z USA do Belgradu albo z Londynu do Czarnogóry, żeby zobaczyć te budynki — mówił w wywiadzie socjolog, dr Bartosz Kicior. Przeczytaj całość, jeżeli temat brzydoty w architekturze i nowych trendów w turystyce jest Ci bliski: „AI i demografia. Te dwa elementy będą miały ogromny wpływ na przyszłość turystyki”.
3. Torres Blancas – drzewo z betonu w Madrycie
🛫 Czas lotu z Warszawy: ok. 3 godziny
📍 Adres Torres Blancas: Av. de América, 37, Chamartín, 28002 Madryt, Hiszpania
Torres Blancas to architektura brutalistyczna w zupełnie nietypowym wydaniu. Choć nazwa sugeruje „białe wieże”, to ten wybudowany w 1969 roku budynek jest betonowy i wygląda jak ogromny futurystyczny pień drzewa. Zamiast klasycznych kanciastych brył, architekt Francisco Javier Sáenz de Oiza postawił na organiczne kształty i cylindryczne balkony, tworząc brutalistyczny wieżowiec, który jednocześnie przypomina betonową rzeźbę.
Torres Blancas to także przykład nowatorskiego podejścia do przestrzeni mieszkalnej. Oiza, chcąc stworzyć bardziej otwarte, społecznie zintegrowane środowisko, zaprojektował budynek z przestronnymi balkonami i otwartymi fasadami, co pozwalało na większą interakcję z przestrzenią zewnętrzną. Budynek ma 21 pięter i jest jednym z najwyższych w Madrycie.
4. Royal National Theatre – londyńskie przedstawienie
🛫 Czas lotu z Warszawy: ok. 2 godziny
📍 Adres Royal National Theatre: London SE1 9PX, Wielka Brytania
Londyński Royal National Theatre to prawdopodobnie jedno z najbardziej kontrowersyjnych budynków brutalistycznych na świecie. Jedni uważają go za arcydzieło, inni porównują do bunkra. Zaprojektowany przez Denysa Lasduna i otwarty w 1976 roku, składa się z kilku surowych betonowych brył, które w połączeniu z rzeką Tamizą tworzą niesamowity, dystopijny krajobraz.
Royal National Theatre to przykład innowacyjnej architektury publicznej. Jego potężne, wystające tarasy wyróżniają go w londyńskim krajobrazie, tworząc pomost między miastem a Tamizą. Lasdun zaprojektował różne poziomy, by widzowie mogli poczuć się częścią otoczenia. Budynek mieści trzy sale teatralne, z których każda ma swój niepowtarzalny charakter.
Dziś teatr wciąż działa i organizuje jedne z najlepszych spektakli w Londynie – warto więc połączyć zwiedzanie architektury brutalistycznej z wieczorem kulturalnym.
5. Nevigeser Wallfahrtsdom – katedra w Niemczech, która mogłaby być górą
🛫 Czas lotu z Warszawy: ok. 2 godziny
📍 Adres Nevigeser Wallfahrtsdom: Elberfelder Str. 12, 42553 Velbert, Niemcy
Brutalizm kojarzy się z budynkami mieszkalnymi i biurowymi, ale w Niemczech powstał jeden z najbardziej spektakularnych kościołów brutalistycznych. Nevigeser Wallfahrtsdom, czyli Sanktuarium Matki Bożej Królowej Pokoju w Neviges, wygląda jak surowa, betonowa góra. Zaprojektowany przez Gottfrieda Böhma w 1968 roku, jest przykładem, jak brutalizm w architekturze może być jednocześnie monumentalny i mistyczny. Swiatło wpadające przez wąskie okna tworzy niepowtarzalną atmosferę – to miejsce, do którego zdecydowanie warto zajrzeć.
Forma kościoła ma symbolizować wznoszenie się ku niebu, a betonowa konstrukcja nawiązuje do siły i stabilności. Kościół ma 35 metrów wysokości i jest zbudowany na planie ośmiokąta, co nadaje mu dynamiczny, ale jednocześnie spójny wygląd.
6. La Cité Radieuse – marsylska maszyna do mieszkania
🛫 Czas lotu z Warszawy: ok. 2 godziny 30 minut
📍 Adres La Cité Radieuse: 280 Bd Michelet, 13008 Marsylia, Francja
Czy brutalizm może być kolorowy? La Cité Radieuse w Marsylii, zaprojektowane przez samego Le Corbusiera, udowadnia, że tak! Choć budynek powstał w latach 50., jest często klasyfikowany jako przykład późnego modernizmu, który inspirował rozwój brutalizmu. To tu narodziła się koncepcja „maszyny do mieszkania”, czyli funkcjonalnej jednostki mieszkalnej, która miała rozwiązać problemy urbanistyczne powojennej Europy.
Dziś część budynku można zwiedzać, a nawet zatrzymać się w hotelu urządzonym w oryginalnym stylu z lat 50. – to gratka dla fanów architektury brutalistycznej!
La Cité Radieuse to prawdziwy kawałek historii urbanistyki. Zbudowana na wysokości, ta „maszyna do mieszkania” mieści 337 mieszkań, sklepy, szkołę, hotel oraz przestrzeń na warsztaty. Zwiedzający mogą podziwiać kolorowe fasady, które stały się jednym z najbardziej rozpoznawalnych elementów budynku. Warto także odwiedzić tarasy na dachu, skąd rozpościera się widok na Marsylię i okoliczne góry. La Cité Radieuse to nie tylko miejsce do życia, ale mały mikrosystem zaprojektowany z myślą o komforcie mieszkańców. To przykład, jak Le Corbusier realizował swoje nowatorskie pomysły, które nadal inspirują architektów i turystów.
7. Porto Carras – modernizm w greckim wydaniu
🛫 Czas lotu z Warszawy: ok. 2 godziny 30 minut
📍 Adres Porto Carras: Sithonia, Grecja
To może lekcja brutalizmu w trakcie relaksujących wakacji? W Grecji, na półwyspie Chalkidiki, znajduje się kompleks Porto Carras, zaprojektowany w latach 60. jako luksusowy ośrodek wypoczynkowy. Choć nie jest klasycznym przykładem brutalistycznej architektury, to jego surowe formy i betonowe elementy wpisują się w estetykę modernizmu. Porto Carras to miejsce, gdzie nowoczesna architektura wkomponowuje się w naturalny krajobraz Morza Egejskiego, tworząc przyjemną atmosferę do wypoczynku.
Porto Carras to kompleks obejmujący hotele, apartamenty, pola golfowe oraz winiarnie, który zajmuje rozległy teren przy plaży. Główna część kompleksu to Hotel Porto Carras Grand Resort, znany z nowoczesnych, minimalistycznych wnętrz i bogatej oferty rekreacyjnej – od sportów wodnych po spa.
Brutalistyczna architektura budzi skrajne emocje, ale jedno jest pewne – nie da się przejść obok niej obojętnie. Wsiadaj w samolot i odwiedź jedną z tych niezwykłych brutalistycznych budowli w Europie – wrażenia gwarantowane!
Bonus. Lista mniej oczywistych brutalistycznych budowli
Węgry
- Miskolc Avas Lookout Tower (Miskolc): Mało znana wieża widokowa w Miskolcu to jeden z najbardziej surowych przykładów brutalizmu w Europie Środkowej. Wygląda jak bunkier lub kosmiczna stacja badawcza.
- Hotel Olimpia (Budapeszt): Stary hotel z okresu komunizmu, który przypomina brutalistyczne wieżowce Moskwy.
Hiszpania
- Walden 7 (Sant Just Desvern, pod Barceloną): Zaprojektowany przez Ricarda Bofilla, to brutalistyczno-futurystyczny kompleks mieszkalny przypominający surrealistyczną fortecę.
- Torres Blancas (Madryt): Mało znana brutalistyczna wieża mieszkalna o organicznej, futurystycznej formie.
Portugalia
- Palácio da Justiça (Lizbona): Monumentalny sąd w brutalistycznym stylu, którego surowe betonowe formy przytłaczają przechodniów.
- Piscina das Marés (Leça da Palmeira, koło Porto): To nie budynek, ale brutalistyczny kompleks basenów wkomponowany w surowy, skalisty krajobraz Atlantyku.
Szwajcaria
- Flamatt Concrete Church (Flamatt): Niezwykły, brutalistyczny kościół w małej miejscowości, który wygląda jak schron przeciwatomowy.
- University of Lausanne – Unithèque: Kampus uniwersytecki w Lozannie
Gruzja
- Ministerstwo Dróg (Tbilisi): Jeden z najbardziej futurystycznych brutalistycznych budynków na świecie – wygląda jak wielki, betonowy most złożony z bloków ułożonych w poziomie.
- Sanatorium Medea (Ckaltubo): Opuszczony brutalistyczny kompleks sanatoryjny w środku gruzińskiego kurortu, idealny dla miłośników post-apokaliptycznych klimatów.
Bośnia i Hercegowina
- Hotel Ruža (Mostar): Zrujnowany, modernistyczno-brutalistyczny hotel z czasów Jugosławii. Betonowa ruina, która wygląda jak scenografia do cyberpunkowego filmu.
- Bunkier Tito (Konjic): Ukryty brutalizm w postaci olbrzymiego bunkra marszałka Tito, ukrytego pod ziemią.
Bangladesz
- Jatiyo Sangsad Bhaban (Dhaka): Parlament Bangladeszu, zaprojektowany przez Louisa Kahna, jest jednym z najbardziej monumentalnych brutalistycznych budynków na świecie.
Indie
- Gandhi Bhavan (Chandigarh): Mniej znany brutalistyczny budynek w mieście, które samo w sobie jest brutalistycznym eksperymentem urbanistycznym autorstwa Le Corbusiera.
- Indian Coffee House (Trivandrum): Futurystyczna brutalistyczna kawiarnia w formie spiralnej wieży.
Meksyk
- UNAM Central Library (Meksyk): Biblioteka Narodowego Uniwersytetu Meksyku to brutalistyczne dzieło pokryte mozaikami, łączące modernizm i lokalną sztukę.
- Hotel Camino Real (Mexico City): Brutalistyczny hotel, który z zewnątrz wygląda jak betonowy bunkier.
Filipiny
- Philippine International Convention Center (Manila): Jedno z najbardziej spektakularnych brutalistycznych centrów kongresowych na świecie.
- Cultural Center of the Philippines (Manila): Cały kompleks budynków brutalistycznych w stolicy Filipin.
Rumunia
- Casa Presei Libere (Bukareszt): Gigantyczny, socrealistyczno-brutalistyczny budynek, który był centrum komunistycznej propagandy.
- Teatr Narodowy (Bukareszt): Brutalistyczna struktura, która wygląda jak blok betonowych puzzli.
